Patrząc na statystyki, w Polsce umiera rocznie na raka piersi ponad pięć tysięcy kobiet. Jednak, aby to ograniczyć warto badać regularnie piersi. Można zgłosić się na badanie do lekarza albo samej zbadać sobie piersi. Rak piersi, który osiąga wielkość dwóch centymetrów rozwija się około 8 lat.
Rak piersi inaczej nazywa się rakiem sutka albo rakiem gruczołu sutkowego. Jest to najczęściej występujący nowotwór złośliwy u kobiet. może pojawić się również u mężczyzn, ale jest on bardzo rzadki i zazwyczaj jest późno rozpoznawany.
Rak inaczej nazywany jest nowotworem złośliwym. Jest on spowodowany niekontrolowanym rozrostem komórek, które pochodzą z danej tkanki albo narządu. Pierś ko iety zbudowana jest z gruczołów, które podczas karmienia produkują mleko.
Spis treści
Czynniki ryzyka raka piersi
Jest wiele czynników, które mogą mieć wpływa na powstawanie raka piersi. Są to:
– płeć;
– wiek – zachorowalność wzrasta po 35. roku życia, a najwięcej zachorowań jest pomiędzy 50 a 70 rokiem życia;
– czynniki genetyczne – dużym prawdopodobieństwem pojawienia się raka piersi jest jego występowanie u krewnych pierwszego stopnia, czyli matka, siostra. Natomiast ryzyko wzrasta, gdy nowotwór ten występuje zarówno u matki, jak i siostry przed 35. rokiem życia. Rak piersi, który jest uwarunkowany czynnikami genetycznymi wynosi 10% wszystkich jego postaci. Kobiety, które są nosicielkami mutacji genów BRCA-1 i BRCA-2 są obciążone zachorowaniem na raka piersi bardziej niż inne kobiety;
– czynniki hormonalne endogenne – większe ryzyko zachorowania na raka piersi występuje u kobiet, u których pierwsza miesiączka wystąpiła wcześnie albo późne klimakterium, powyżej 55 roku życia, wiek pierwszej donoszonej ciąży, ponieważ ryzyko wzrasta u kobiet, które nie rodziły albo urodziły po raz pierwszy po 30 roku życia;
– czynniki hormonalne egzogenne – hormonalne środki antykoncepcyjne. Nadal badacze toczą spory nad zagrożeniem rakiem piersi u kobiet, które przyjmują środki antykoncepcyjne hormonalne. Niektórzy uważają, że preparaty, które zawierają tylko progesteron nie wpływają na ryzyko pojawienia się raka piersi. Natomiast preparaty, które zawierają zarówno progesteron, jak i estrogeny mogą mieć wpływ na powstanie raka piersi;
– czynniki hormonalne egzogenne – hormonoterapia zastępcza. Jest ona stosowana coraz częściej w okresie przekwitania. Zwiększa ryzyko zachorowania na ten nowotwór o 6%, a wzrasta do 30% przy hormonoterapii, która trwa ponad 10 lat;
– choroby piersi z proliferacją, gdzie ryzyko wzrasta w przypadku stwierdzenia zmian rozrostowych, takich jak hyperplsia atypowa albo LCIS;
– otyłość – zwiększa występowanie raka piersi, a także jego wykrycie;
– nieodpowiednia dieta – która jest bogata w duże ilości pokarmów wysokotłuszczowych;
– alkohol;
– rasa – na raka piersi częściej chorują kobiety białe niż te, które pochodzą z krajów afrykańskich, ale one częściej umierają z powodu tego nowotworu. Rak piersi najczęściej pojawia się w Ameryce Północnej i krajach Europy Zachodniej, a najrzadziej w Chinach i Japonii;
– gęstość piersi – gęsta pierś to taka, która jest zbudowana z większej ilości gruczołów niż tkanki tłuszczowej. U kobiet, które mają dużą gęstość piersi występuje większe ryzyko rozwoju choroby. Rak rozwija się właśnie w gruczołach piersiowych;
Diagnoza raka piersi
Każda kobieta powinna sama w domu badać swoje piersi. To podstawowy i bardzo ważny proces wczesnego wykrywania raka piersi. Takie samobadanie składa się z oglądania stanu piersi, a także badania dotykowego, czyli palpacji. Badanie najlepiej przeprowadzać w ciepłym miejscu, np. przed prysznicem albo pójściem spać. Samobadanie trzeba wykonywać systematycznie, a najlepiej w tej samej fazie cyklu miesiączkowego, czyli 2 albo 3 dni po miesiączce. Podczas badania trzeba zwracać uwagę na:
– brodawki, pieprzyki i przebarwienia, które znajdują się na piersi i sprawdzać, czy nie doszło do ich powiększenia się, zmiany koloru;
– wycieki z brodawki;
– otoczkę wokół brodawki, która może zmienić swój dotychczasowy regularny kształt;
– zmianę kształtu lub wielkości piersi;
– obrzęki węzłów chłonnych pod pachą;
– guzki oraz zgrubienia, które są wyczuwalne na piersi, wokół sutka i pod pachą.
Jeżeli wykryje się guzka w piersi to trzeba sprawdzić również ten sam fragment drugiej piersi. Kiedy na drugiej jest taka sama zmiana, to zazwyczaj nie jest ona groźna, ale trzeba skonsultować się z lekarzem. Jeśli są jakiekolwiek wątpliwości to należy skonsultować się z lekarzem.
Badania, które przeprowadzają lekarze specjaliści:
– mammografia – jest podstawowym badaniem przesiewowym. To radiologiczna metoda badania piersi u kobiet. Wykonywana jest seria zdjęć gruczołu przy użyciu promieni rentgenowskich. Pozwala na wczesne rozpoznanie raka piersi.
– ultrasonografia – jest to badanie wspomagające dla mammografii. Pozwala odróżnić guzka od torbieli oraz zlokalizować jego położenie. Badanie to zalecane jest kobietom młodym oraz w ciąży, ponieważ chroni je przed promieniowaniem rentgenowskim.
– obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego – może być wykonane jako badanie wspomagające dla mammografii.
– termografia medyczna – to metoda, która ma na celu wczesne wykrywanie zmian patologicznych w gruczołach piersiowych. Polega ona na bezpośrednim odwzorowaniu odmiennego tempa metabolizmu komórek nowotworowych, a także wytworzonej wokół nich sieci naczyniowej, która wyraża się poprzez ogniskowe zmiany temperatury, które można obserwować jako anomalie termiczne na powierzchni gruczołów piersiowych.
– biopsja piersi – pozwala na ostateczne zdiagnozowanie choroby.
Objawy raka piersi
Objawy raka piersi zależą od stopnia zaawansowania choroby. W początkowym okresie choroba ta najczęściej przebiega bez objawów i jest ona wykrywana podczas robienia profilaktycznej mammografii albo jakiegoś innego badania diagnostycznego. Każdą zmianę, która wygląda niepokojąco trzeba skonsultować z lekarzem. Kiedy guz się rozrasta pojawiają się inne objawy. Takimi objawami raka piersi jest:
– guz w obrębie gruczołu piersiowego,
– owrzodzenie skóry piersi,
– wciągnięcie skóry lub brodawki,
– zmiana wielkości lub kształtu piersi,
– poszerzenie żył skóry piersi,
– powiększenie węzłów chłonnych w dole pachowym,
– zmiany skórne wokół brodawki,
– wyciek z brodawki,
– zaczerwienienie i zgrubienie skóry.
Ciąża a rak piersi
Kobiety, u których raka piersi wykryto w ciąży albo zaraz po urodzeniu dziecka przechodzą chorobę podobnie jak inne kobiety, ale też mają takie same rokowania, u których nowotwór piersi nie jest związany z ciążą.
Rak piersi, który jest związany z ciążą to ten, który rozwinął się u kobiety w ciąży albo do roku po porodzie. Ten nowotwór występuje rzadko i stanowi około 3% wszystkich nowotworów sutka, natomiast średnia wieku chorych wynosi 33 lata.
Onkolodzy mają trudności z ich diagnostyką, ponieważ w czasie ciąży piersi ciągle się zmieniają. Badacze zauważyli, że ciąża znacznie opóźnia szczegółową diagnozę, rozpoznanie raka piersi i rozpoczęci leczenia. Zauważyli oni, że kobiety, które zaczęły się już leczyć podczas ciąży mają zwiększoną przeżywalność w porównaniu do kobiet, u których terapię rozpoczęto po porodzie.
Stadia nowotworu i klasyfikacja raka piersi
Są cztery stopnie rozwoju nowotworów:
– I stopień – guz ma średnicę mniejszą niż 2 cm. W wycinakach, które zostały pobrane do badania histopatologicznego nie ma komórek nowotworowych. Ten guzek nie zawsze musi być operowany.
– II stopień – guz ma średnicę od 2 do 4 cm. W materiale, który został pobrany do badania, a także w węzłach chłonnych pod pachą są komórki rakowe. Konieczna jest operacja.
– III stopień – guz przekracza średnicę 4 cm. Rak zajął również skórę piersi i węzły chłonne. Operacja jest niezbędna.
– IV stopień – guz jest bardzo duży. Komórki rakowe rozsiane są po organizmie, wniknęły również między zdrowe tkanki klatki piersiowej albo skóry. Bardzo często są już także przeżuty do kości, wątroby oraz płuc.
Rokowanie raka piersi
Na rokowanie w przypadku raka piersi ma wpływ:
– wielkość ogniska pierwotnego,
– zajęcie węzłów chłonnych oraz liczba zajętych węzłów chłonnych,
– histologiczne stopniowanie złośliwości guza,
– typ histologiczny raka,
– inwazja naczyń chłonnych,
– obecność lub brak receptorów estrogenowych i proestrogenowych,
– ocena proliferacji komórek rakowych,
– aneuploidia,
– nadekspresja ERBB2.
W leczeniu raka piersi najważniejsze jest jak najwcześniejsze wykrycie nowotworu.
W zależności od stopnia zaawansowania pięcioletnie przeżycie całkowite wynosi:
– stopień I – 90%,
– stopień II – 70%,
– stopień III – 40%,
– stopień IV – 10%.
Dane te dotyczą przeżyć całkowitych, a nie przeżyć bez nawrotu choroby, czyli pewna część chorych po pięciu latach żyje i nie ma nawrotu choroby, ale część osób żyje już z nawrotem, który po jakimś czasie doprowadza do śmierci.
Leczenie raka piersi
Leczenie raka piersi można przeprowadzić na kilka sposobów i jest ono wieloetapowe.
Leczenie chirurgiczne można zastosować u osób, które mają I i II stadium zaawansowania choroby. Bardzo często wykonuje się zabieg zmodyfikowanej amputacji piersi sposobem Patey’a, czyli wycina się gruczoł piersiowy razem z węzłami chłonnymi pachy, ale bez usuwania mięśni piersiowych. Niektórzy chorzy kwalifikują się do leczenie oszczędzającego.
Takie leczenie oszczędzające polega na wycięciu guza nowotworowego w granicach tkanek zdrowych, a także regionalnych węzłów chłonnych pachy. Sposoby wycięcia guza nowotworowego piersi to:
– kwadrantektomia/segmentektomia, czyli guz jest usuwany przynajmniej z marginesem 2 cm. Natomiast jeżeli ten guz jest mniejszy niż 1 cm to trzeba go usunąć razem z powięzią;
– lumpektomia, czyli wycięcie guza z jedno centymetrowym marginesem makroskopowo niezmienionych tkanek. Os strony mięsni ten margines może być mniejszy, ale wtedy trzeba również usunąć powięź;
– tumorektomia, czyli wycięcie guza bez marginesu, ale usuwa się też wszystkie makroskopowo podejrzane tkanki.
Po zabiegu oszczędzającym wykonuje się radioterapię uzupełniającą, której poddawane są wszystkie chore. Gruczoł piersiowy zostaje napromieniowany dawką całkowitą, która wynosi 50 Gy we frakcjach po 2 Gy.
Wskazania do leczenia uzupełniającego to:
– osoby chore z przerzutami do węzłów chłonnych,
– osoby chore, ale bez przerzutów zostają zakwalifikowane do jednej z trzech grup rokowniczych:
– o rokowaniu dobrym,
– o rokowaniu pośrednim,
– o rokowaniu złym.
W leczeniu uzupełniającym stosuje się:
– radioterapię, która polega na naświetlaniu miejsc pooperacyjnych promieniami gamma, fotonami X albo elektronami. Kobietom, które przeszły operację oszczędzającą coraz częściej poleca się brachyterapię, która jest odmianą radioterapii. Na radioterapię składają się dwa etapy: pierwszy etap to napromieniowanie gruczołu piersiowego, czasami razem z regionalnymi węzłami chłonnymi. Natomiast drugi etap to ograniczenie się z napromieniowaniem do loży po usuniętym guzie. Stosuje się leczenie uzupełniające po zabiegu radykalnym. Wskazania do radioterapii uzupełniającej to: przerzuty w więcej niż czterech węzłach chłonnych, pT powyżej pięciu centymetrów, komórki nowotworowe w linii cięcia. Napromieniowaniu podlegają następujące obszary: pacha, okolica nadobojczykowa, ściana klatki piersiowej, mostek. Napromieniowanie jest przeprowadzane po zakończeniu chemioterapii.
– chemioterapię, która polega na przyjmowaniu leków z grupy cytostatyków. Środki te mają za zadanie odszukanie w organizmie ognisk nowotworowych i zniemczenie ich. Jednak niszczą one również zdrowe tkanki. Takie leczenie jest bardzo toksyczne dla chorej kobiety, ponieważ zmniejsza liczbę komórek szpiku. Poza tym ma również skutki uboczne, ale jest niezbędna, ponieważ zmniejsza ryzyko nawrotu choroby o 25 – 30%. Skutki uboczne chemioterapii to uszkodzenie serca, układu nerwowego, jelita, szpiku kostnego, gonad, nerek, cebulek włosów, przyczynia się do spadku odporności. Może pojawić się także krwawienie z dziąseł i błon śluzowych. Dlatego przed każdym cyklem chemioterapii kobieta chora jest dokładnie badana przez lekarza.
Przeciwwskazaniem do chemioterapii jest wiek powyżej 65 lat, poważne uszkodzenie serca, a także ciężkie choroby metaboliczne. Natomiast wskazania do jej wykonania to: młody wiek, znaczna złośliwość nowotworu, brak receptorów estrogenowych oraz progesteronowych w nowotworze, wysoki stopień patologicznego zaawansowania nowotworu, np. zajęcie węzłów chłonnych.
– hormonoterapię, która polega na podawaniu preparatów obniżających poziom estrogenów albo działających antyestrogenowo. Leczenie to stosuje się, gdy rak zostanie zaliczony do tzw. raków hormonozależnych, czyli takich, gdy nowotwór rozwija się u kobiety po menopauzie. Hormonoterapia ma mniej działań niepożądanych i skutków ubocznych niż chemioterapia. Można ją stosować u kobiet w podeszłym wieku oraz złej kondycji ogólnej. Są też kobiety chore, które nie reagują na takie leczenie ze względu na brak receptorów hormonalnych.