Celem diagnozy jest rozpoznanie, a także ocena stopnia zaawansowania choroby. Wykonuje się następujące badania:
1) Przeprowadza się wywiad.
2) Badanie fizykalne, w tym badanie przez odbyt albo przez pochwę.
3) Diagnostyka obrazowa:
– badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej – pozwala ocenić stan narządów w jamie brzusznej oraz wykryć zmiany, a także nieprawidłowości w ich budowie;
– urografia – jest to badanie, w którym używa się promieni rentgenowskich po dożylnym podaniu środka cieniującego; badanie to służy do obrazowania układu moczowego;
– tomografia komputerowa – pozwala na uzyskanie obrazów tomograficznych badanego narządu;
– rezonans magnetyczny – to badanie, które przedstawia przekroje narządów wewnętrznych we wszystkich płaszczyznach;
– scyntygrafia kości – pozwala określić stan czynnościowy kości;
– RTG klatki piersiowej – jest to badanie pełnoobrazkowe.
4) Cystoskopia, czyli wziernikowanie pęcherza.
5) Biopsja zmiany nowotworowej z badaniem histopatologicznym.
6) Badania laboratoryjne:
– badanie składu komórkowego osadu moczu,
– badanie markerów nowotworowych.
Takim najpopularniejszym badaniem, które wykorzystywane jest do diagnostyki raka pęcherza moczowego jest cystoskopia, czyli wziernikowanie pęcherza. Zabieg ten najczęściej wykonuje się w znieczuleniu miejscowym albo dożylnym. Polega ono na wprowadzeniu przez cewkę moczową cystoskopu z systemem wizyjnym, który pozwala ocenić wizualną ścian pęcherza moczowego. Jeżeli są to zmiany, które mają niejednoznaczny charakter to pobiera się wycinek do badania za pomocą specjalnych kleszczyków.
Najczęściej wykorzystywanym badaniem laboratoryjnym jest cytologia osadu moczu. Jest to badanie składu komórkowego moczu. Badanie to polega na mikroskopowej ocenie osadu moczu, a także wykrywaniu złuszczonych komórek nowotworowych, które zostały uwolnione z guza do światła pęcherza, które potem są wydalane z moczem.