Dna moczanowa inaczej nazywana jest podagrą albo artretyzmem. Kiedyś mówiono o niej, że jest to choroba bogaczy lub choroba królów.
Dna moczanowa to choroba, która charakteryzuje się nawrotami ostrego zapalenia stawów. Najczęściej dotyczy stawu śródstopno – paliczkowego, który znajduje się u podstawy dużego palca stopy. Może pojawiać się również jako guzki dnawe.
Objawem tej choroby jest silny ból stawów, który jest spowodowany nadmiarem kwasu moczowego.
Wysokie stężenie kwasu moczowego powoduje, że w płynie stawowym i innych tkankach oraz narządach wytrącają się kryształki moczanu sodu. Podczas odkładania się tych kryształków powstają reakcje zapalne, co powoduje, że dochodzi do zaczerwienienia, obrzmienia, bólu, a nawet upośledzenia czynności ruchowych.
Kwas moczowy odkłada się w organizmie, krąży we krwi, odkłada się w mięśniach, ale jego największe ilości znajdują się w stawach. Dlatego pierwszym objawem tej choroby jest ból stawów. Jeżeli nie będzie się leczyć tej choroby, to może ona doprowadzić do trwałego uszkodzenia stawów, a także tkanek miękkich i narządów wewnętrznych.
Jest to choroba przewlekła i najczęściej występuje u osób starszych, ale też może przydarzyć się osobom młodym. U mężczyzn choroba ta pojawia się pomiędzy 45. a 60. rokiem życia. Jeżeli zacznie się przez 30. rokiem życia, to ma ciężki przebieg. Mężczyźni cierpią na nią częściej niż kobiety. U nich pojawia się około 65. roku życia. Przed tą chorobą kobiety chronią, aż do przekwitania, żeńskie hormony płciowe.
Osoby, które mają dnę znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania m.in. na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze, zespół metaboliczny, choroby nerek i choroby układu krążenia.
Taka nieleczona choroba może doprowadzić do dny przewlekłej, a to może spowodować uszkodzenie stawów, ich deformacje i powstawanie guzków dnawych. Mogą się one pojawić na obrąbku ucha, wyrostku łokciowy albo na ścięgnie Achillesa. W wyniku komplikacji może dojść do kamicy nerkowej.
W zależności od tego, który staw choroba zaatakowała można mówić o:
– podagrze – zapalenie dotknęło stawu śródstopno – paliczkowego u podtawy dużego palca stopy,
– gonagrze – zapalenie stawu kolanowego,
– omagrze – zapalenie stawu barkowego,
– chiragrze – zapalenie stawów palców u rąk,
– rachidagrze – zapalenie stawów kręgosłupa.
Spis treści
Rodzaje dny moczanowej
Można wyróżnić dwa rodzaje dny moczanowej:
| Pierwotna dna moczanowa | Wtórna dna moczanowa |
|---|---|
| - to odziedziczone zaburzenie metaboliczne; | - może być następstwem białaczki, napromieniowania, nadmiernego objadania się, przewlekłej choroby nerek, nadużywania alkoholu, głodówki, przyjmowania niektórych leków odwadniających, a także może pojawić się przy cukrzycy typu II, zaburzeniach gospodarki lipidowej, nadwadze, otyłości brzusznej, nadciśnieniu tętniczemu; |
| - dochodzi do niej, gdy organizm produkuje większe ilości kwasu moczowego i ma problemy z jego wydalaniem; | - jej przyczyną jest występowanie innych chorób albo uszkodzenie komórek w wyniku chemioterapii i radioterapii. Inną jej przyczyną może być upośledzenie wydalania kwasu moczowego, co jest spowodowane, np. niewydolności nerek albo głodówką. Poza tym może się również pojawić w wyniku zażywania leków moczopędnych. |
| - jej przyczyną może być upośledzenie procesów wydalania kwasu moczowego albo jego nadprodukcja, co wiąże się z zatrzymywaniem kwasu w organizmie i odkładaniem się go. |
Objawy dny moczanowej
Na początku choroba ta może rozwijać się przez kilka lat bez żadnych objawów. Wtedy może o niej świadczyć tylko podwyższone stężenie kwasu moczowego, które nazywane jest hiperurykemią.
Takim jej pierwszym objawem jest nagły ból w stawie, który najczęściej pojawia się w nocy albo z samego rana. Z każdym dniem staje się coraz większy. Po kilku dniach albo tygodniach ból jest rozdzierający. Staw który jest chory staje się wrażliwy na dotyk. Miejsce to jest zaczerwienione, obrzęknięte. Skóra staje się napięta i błyszcząca. Taki ból zazwyczaj trwa od 2 do 4 godzin. Inne objawy, które mogą temu towarzyszyć to wysoka gorączka oraz zmęczenie. Pierwszy napad przeważnie dotyczy stawu śródręczno – paliczkowego palucha. Napad trwa od kilkunastu dni do nawet kilku tygodni, a potem ustępuje samoistnie. Następne napady pojawiają się coraz częściej. Po kilku latach, od pierwszego napadu, rozwija się przewlekłe i wielostanowe zapalenie. W okolicy stawów mogą powstawać guzki dnawe.
Jeżeli wysoki poziom kwasu moczowego utrzymuje się przez długi czas, to mogą pojawić się także inne objawy, takie jak: odkładanie się kryształków kwasu moczowego, są to guzki dnawe. Natomiast jeżeli tych guzków jest dużo, to może to doprowadzić do przewlekłego artretyzmu. Guzki te najczęściej pojawiają się w małżowinach usznych oraz w okolicy stawów stóp i rąk. W niektórych przypadkach może się z nich wydobywać biała substancja, która wyglądem przypomina mokrą kredę. Może też dojść do zapalenia guzków. Poza tym mogą się także pojawić w narządach wewnętrznych. Czasami konieczne jest ich operacyjne usunięcie. W wyniku podwyższonego poziomu kwasu moczowego może także dojść do wytrącania się jego kryształków w nerkach, a poprzez to będą się tworzyły kamienie nerkowe, a potem może pojawić się nefropatia moczanowa.
Po napadzie dna przechodzi w okres międzynapadowy, który może trwać od kilku tygodni do wielu miesięcy albo nawet i dłużej. U osób, które mają hiperurkemię może dojść do powstawania zmian zapalnych w nerkach. Pomiędzy kolejnymi atakami choroby bardzo często powstają kamienie w drogach moczowych oraz napady kolki nerkowej.
Kwas moczowy
Kwas moczowy to pochodna puryny, która tworzy białe kryształki i są one trudno rozpuszczalne w wodzie. U każdego człowieka kwas ten jest produktem metabolizmu zasad purynowych, które pochodzą z pokarmu. 25% tego kwasu przechodzi do przewodu pokarmowego, a tam zostaje rozłożony przez bakterie jelitowe, natomiast 75% jest wydalane z moczem.
Przyczyny dny moczanowej
Przyczyną tej choroby jest hiperurykemia, czyli zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi. Do hiperurykemii może dojść z powodu diety, zmniejszonego wydalania moczanu, predyspozycji genetycznych. W większości przypadków jej przyczyną są zaburzenia fizjologiczne w związku z filtracją kwasu moczowego, a to powoduje, że dochodzi do upośledzenie w wydalaniu tego kwasu.
Dna może powstać w wyniku stosowania nieodpowiedniej diety. Duże znaczenie ma tutaj spożywanie alkoholu, picie napojów słodzonych fruktozą oraz jedzenie mięsa i owoców morza. Poza tym dnę moczanową mogą także powodować urazy fizyczne oraz operacje chirurgiczne. Za chorobę odpowiada również spożywanie dużych ilości pokarmów bogatych w purynę, która rozkłada się do kwasu moczowego, np. piwo.
Za dnę odpowiadają również częściowo czynniki genetyczne. Z tą chorobą powiązane są trzy geny: SLC2A9, SLC22A12 iABCG2.
Dna może również występować w połączeniu z innymi chorobami. Przy tej chorobie może występować zespół metaboliczny, który jest połączeniem otyłości brzusznej, insulinooporności, nadciśnienia, a także nieprawidłowego stężenia lipidów. Jednak może też pojawić się przy: łuszczycy, czerwienicy, zatruciu ołowiem, niedokrwistości hemolitycznej, niewydolności nerek oraz przy przeszczepach narządów. U mężczyzn, którzy mają wskaźnik BMI większy niż 35 t trzykrotnie wzrasta ryzyko zachorowania na dnę moczanową.
Przypuszcza się, ze też niektóre leki wpływają na dnę, a są to diuretyki, witamina B3, aspiryna, leki immunosupresyjne (cyklosporyna i takrolimus).
Diagnoza dny moczanowej
W rozpoznaniu choroby może pomóc zdjęcie rentgenowskie. Poza tym można wykonać analizę mazi stawowej. Jeżeli osoba choruje na dnę, to w jej mazi stawowej można stwierdzić obecność kryształków moczanu jednosodowego albo guzków dnowych.
Oznacza się też stężenie kwasu moczowego we krwi oraz ile kwasu moczowego traci się w ciągu doby razem z moczem.
Można także wykonać badanie krwi. W niektórych przypadkach chorobie tej towarzyszy hiperurykemia. Jednak to nie jest zależność, ponieważ w połowie przypadków dny nie ma hiperurykemii, a inne osoby, które mają podniesione stężenie kwasu moczowego nie chorują na dnę. Przeprowadza się również badanie liczby białych krwinek, elektrolitów oraz sprawdzenie czynności nerek i wskaźnika opadania erytrocytów.
Konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej. Takim objawem, który wykorzystywany jest w diagnostyce różnicowej jest septyczne zapalenie stawów. Może do niego dojść u chorych z objawami infekcji albo u tych, gdzie leczenie nie przynosi poprawy. Podobne objawy co dna moczanowa daje także dna rzekoma i reumatoidalne zapalenie stawów. Natomiast guzki dnawe, a przeważnie te, które nie są zlokalizowane w stawie, można pomylić z rakiem podstawnokomórkowym albo innym nowotworem.
Zapobieganie dnie moczanowej
Osoby, które mają podwyższony poziom kwasu moczowego mogą go obniżyć w wyniku zmiany stylu życia oraz zażywania leków. Należy ograniczyć przyjmowanie mięsa i owoców morza oraz alkoholu i fruktozy. Można przyjmować odpowiednią ilość witaminy C. Poza tym trzeba unikać otyłości.
Jest wiele leków, które można przyjmować, aby zapobiegać nawrotom dny moczanowej, np. inhibitory oksydazy ksantynowej oraz leki urykozaurczne. Te leki można wprowadzić od tygodnia do dwóch od ustąpienia objawów, ponieważ mogłoby dojść do pogorszenia. Zaleca się je osobom, których pojawiły się przynajmniej dwa ataki dny.
Leczenie dny moczanowej
Leczenie polega głównie na zmianie stylu życia oraz na wprowadzeniu zmian w swojej diecie.
Na początku w leczeniu chodzi o złagodzenie objawów ostrych ataków, a można to zrobić poprzez przyjmowane leków na obniżenie poziomu kwasu moczowego w surowicy krwi. W tym celu przyjmuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, kolchicyny i sterydów. Natomiast zapobiegawczo można przyjmować allopurinol, febuksostat i probenecyd. Do wyleczenia choroby może doprowadzić obniżenie poziomu kwasu moczowego.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne to zazwyczaj pierwsze leki, które przyjmuje się w celu leczenia dny. Już po około czterech godzinach można zauważyć poprawę. Leki te przyjmuje się od jednego tygodnia do dwóch. Tych leków nie powinno się stosować, jeżeli mamy do czynienia z krwawieniem z przewodu pokarmowego, niewydolnością nerek albo niewydolnością serca.
Kolchicynę mogą stosować osoby, które nie tolerują NLPZ. Może powodować skutki uboczne, np. zaburzenia żołądkowo – jelitowe, które zazwyczaj zależą od przyjmowanej dawki leku, dlatego można zastosować mniejsze dawki, aby złagodzić objawy.
Ze sterydów skuteczny jest glukokortykoid i można go stosować, gdy są przeciwwskazania do stosowania NLPZ. Można go także wstrzykiwać odstawowo, ale trzeba wcześniej wykluczyć infekcyjne zapalenie stawów, ponieważ przy stosowaniu sterydów może dojść do pogorszenia.
Jeżeli dojdzie do nagłego ataku, należy:
1) zaatakowany staw ułożyć w stanie spoczynku;
2) aby zmniejszyć obrzęk, można go obłożyć lodem;
3) przyjąć leki, które zostały przepisane przez lekarza.
W związku z zaawansowaniem tej choroby jej kuracja może się skupiać na:
1) leczeniu ostrych napadów – choroba ta atakuje znienacka, na początku może nie być żadnych objawów i może trwać nawet kilka tygodni. Leczenie ma tutaj na celu złagodzenie bólu, a także skrócenie czasu choroby. w związku z tym podaje się niesterydowe leki przeciwzapalne albo kolchicyny, jeżeli chory nie może zażywać leków niesterydowych.
2) leczeniu dny przewlekłej – leczenie ma na celu zmniejszenie poziomu kwasu moczowego we krwi. Bardzo ważna jest tutaj dieta, która polega na ograniczeniu spożywania produktów bogatych w puryny oraz metabolizowane do nich aminokwasy. Należy unikać produktów wysokobiałkowych, a przeważnie mięsa, roślin strączkowych i niektórych ryb. Nie można pić alkoholu. Powinno się jeść częściej, ale mniejsze porcje, do tego trzeba wypijać duże ilości wody. Z leków stosuje się tu preparaty, które ułatwiają wydalanie kwasu moczowego z organizmu, a są to, np. alllopurynol.
3) leczeniu powikłań po chorobie – choroba ta może spowodować trwałe zmiany w stawach oraz powodować zaburzenia w pracy nerek. Tak więc leczenie powikłań polega na wykonywaniu ćwiczeń, a gdy jest konieczne, to trzeba operacyjnie usunąć guzki dnawe.
Dnę można także leczyć ziołami, ale powinno to być leczenie uzupełniające. Niektóre zioła wpływają na usuwanie kwasu moczowego z organizmu, ale też łagodzą bóle stawów. Pomocne mogą tu być:
1) skrzyp polny – ma działanie moczopędne i oczyszczające, a poza tym poprawia przemianę materii;
2) pokrzywa – która ma właściwości oczyszczające, moczopędne;
3) liście brzozy – korzystnie wpływają na artretyzm oraz zapobiegają powstawaniu kamieni w nerkach;
4) arcydzięgiel lekarski – wpływa na przemianę materii i można go stosować bezpośrednio na stawy;
5) gorczyca – ma działanie moczopędne i przeciwzapalne.