Rak jelita grubego to nowotwór, który występuje w obrębie okrężnicy, zagięcia esiczoodbytniczego oraz odbytnicy. W większości przypadków rozwija się on na podłożu uszypułowanego gruczolaka (a rzadziej na podłożu nieuszypułowanego). W nim dzięki procesom metaplastycznym doszło do powstania raka nieinwazyjnego, który obecny jest tylko w obrębie błony śluzowej, a potem inwazyjnego.
Spis treści
Czynniki ryzyka raka jelita grubego
Istnieje wiele czynników ryzyka raka jelita grubego:
1. Wiek – po 50. roku życia wzrasta ryzyko zachorowania na ten nowotwór.
2. Przebycie chorób zapalnych jelit w przeszłości – te choroby to wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz choroba Leśniowskiego – Crohna.
3. Czynniki epidemiologiczne, takie jak:
– zespół metaboliczny, czyli nadciśnienie, otyłość, cukrzyca, hipertriglicerydemia oraz niski HDL;
– palenie papierosów;
– tryb życia, częściej zapadają na te choroby osoby, które mają niską aktywność fizyczną;
– rasa i grupy etniczne;
– czynniki geograficzne – choroba ta częściej występuje w Europie, Ameryce Północnej, Australii, Japonii niż w Afryce albo Azji.
4. Czynniki jelitowe:
– uwarunkowania genetyczne;
– dodatni wywiad w kierunku występowania polipów gruczolakowych albo raka jelita grubego.
5. Czynniki dietetyczne:
– nadużywanie alkoholu;
– dieta uboga w błonnik, bogata w tłuszcze, wysokokaloryczna oraz uboga w wapń.
6. Czynniki mieszane to:
– przebycie radioterapii obszaru jamy brzusznej;
– przebyta cholecystektomia;
– obecność ureterosigmoidostomii, ryzyko rozwoju nowotworu wzrasta pięćsetkrotnie;
– rodzinne występowanie raka jelita grubego przy braku cech klasycznego zespołu predyspozycji genetycznej.
Objawy raka jelita grubego
Bardzo często wielu pacjentów nie zauważą żadnych objawów. Najczęstszym symptomem tej choroby jest występowanie krwi w lub na stolcu, a także objawy związanej z tym niedokrwistości z niedoboru żelaza. Mogą również pojawić się krwawienia z odbytu, nagła i niedająca się wytrzymać zmiana rytmu wypróżnień, zaparcia, które są spowodowane zwężeniem jelita, zmiana kształtu stolca, anemia, zwiększona podatność na zmęczenie, bóle w dolnej części brzucha, nudności, wymioty, trudności w przełykaniu.
Jeżeli jest to już choroba zaawansowana to mogą pojawić się objawy, które są związane z nacieczeniem innych narządów, np. pęcherz moczowy, pochwa albo związane z obecnością przerzutów odległych, które najczęściej dotyczą wątroby oraz płuc.
Najczęstsze objawy raka jelita grubego:
– bóle brzucha,
– zmiana rytmu wypróżnień,
– krew w stolcu,
– niedokrwistość bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego,
– utrata masy ciała i osłabienie.
Diagnoza raka jelita grubego
Jeżeli lekarz podejrzewa raka jelita grubego to konieczne jest wykonanie odpowiedniego padania podmiotowego oraz przedmiotowego, wykonuje się także badanie palcem przez odbyt. Natomiast podstawą do rozpoznania procesu nowotworowego są badania endoskopowe. W zależności od tego, gdzie umiejscowił się nowotwór można przeprowadzić rektoskopię, sigmoidoskopię albo kolonoskopię. Dzięki nim możliwe jest wykrycie guza, a także ewentualnie współistniejących zmian, ale też pozwala pobrać wycinki do badania histopatologicznego.
Aby dokonać oceny zaawansowania procesu nowotworowego należy wykonać badania obrazowe. Trzeba wykonać badanie USG albo TK jamy brzusznej i miednicy, a także RTG klatki piersiowej w projekcji przednio – tylnej i bocznej. Konieczne może być również wykonanie rezonansu magnetycznego miednicy. Poza tym trzeba wykonać niezbędne badania laboratoryjne.
Badania, które wykonuje się w celu diagnostyki raka jelita grubego:
1. Test na krew utajoną.
2. Badanie per rectum, czyli przez odbytnicę.
3. Kolonoskopia.
4. Wlew doodbytniczy.
5. Badanie antygenu karcynoembrionalnego (CEA) we krwi.
6. Rektoskopia.
7. Sigmoidoskopia.
Leczenie raka jelita grubego.
Jeżeli jest do czynienia z rakiem kątnicy, esicy i zagięcia esico – odbytniczego to można go leczyć:
1) Chirurgicznie.
2) Poprzez leczenie systemowe:
– chemioterapia indukcyjna;
– chemioterapia uzupełniająca, czyli adjuwantowa;
– chemioterapia paliatywna.
3) Stosowanie leków biologicznych.
Przy raku odbytnicy stosuje się następujące leczenie:
1) Leczenie chirurgiczne.
2) Radioterapia.
3) Leczenie systemowe. W leczeniu tym stosuje się:
– chemoterapię wstępną,
– chemioterapię uzupełniającą,
– chemioterapię paliatywną.
Klasyfikacja raka jelita grubego
Do oceny zaawansowania procesu nowotworowego raka jelita grubego stosuje się klasyfikację TNM, która opiera się na trzech składowych:
– T – wielkość, rozległość guza pierwotnego;
– N – braku lub obecności oraz rozległości przerzutu do regionalnych węzłów chłonnych;
– M – brak lub obecności przerzutu odległego.
Klasyfikacja TNM:
| 0 | TisN0M0 |
| I | T1 – 2N0M0 |
| IIA | T3N0M0 |
| IIB | T4aN0M0 |
| IIC | T4bN0M0 |
| IIIA | T1 – 2N1M0 lub T1N2aM0 |
| IIIB | T3 – 4aN1M0 lub T2 – 3N2aM0 lub T1 – 2N22bM0 |
| IIIC | T4aN2aM0 lub T3 – 4aN2bM0 lub T4bN1 – 2M0 |
| IVA | każde T, każde N, M1a |
| IVB | każde T, każde N, M1b |
Zapobieganie rakowi jelita grubego
Aby zapobiegać rakowi jelita grubego należy:
– ograniczyć spożywanie mięsa, a zwłaszcza czerwonego;
– dieta powinna być bogata w świeże warzywa i owoce, a także pieczywo gruboziarniste, ciemny ryż, produkty bogate w wapń;
– należy unikać pokarmów smażonych, a lepsze są gotowane, duszone albo pieczone;
– trzeba ograniczyć picie alkoholu i nie palić papierosów;
– należy usunąć polipy, a także wyleczyć choroby zapalne jelit;
– trzeba wykonywać badania profilaktyczne, zwłaszcza, kiedy jest się w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania.
Rokowania raka jelita grubego
Takim najważniejszym czynnikiem rokowniczym podczas rozpoczęcia leczenia jest stopień zaawansowania choroby.
| Stopień zaawansowania raka jelita grubego w momencie podjęcia leczenia | Odsetek osób, które przeżyją dzięki leczeniu dłużej niż pięć lat |
|---|---|
| I | 70 - 90% |
| II | 63 - 72% |
| III | 46 - 55% |
| IV | 12 - 17% |