Spis treści
Podstawowe metody
Metody stosowane przy rozpoznaniu raka prostaty to:
– wywiad lekarski;
– badanie przez odbytnicę, czyli badanie per rectum. Badanie to pozwala na stwierdzenia twardych guzków, które są zlokalizowane w obrębie prostaty.
– określenie stężenia PSA w surowicy krwi. To antygen sterczowy.
– ultrasonografia przezodbytnicowa (TRUS). Pobrany materiał jest oceniany według skali Gleasona, która ocenia cechy architektoniki uzyskanych komórek. Wyróżnia się dziesięć stopni skali Gleasona. Stopnie od dwa do cztery odpowiadają komórkom dobrze zróżnicowanym; pięć do siedem komórkom średnio zróżnicowanym; a od osiem do dziesięć komórkom źle zróżnicowanym. Im wyższy jest stopień skali Gleasona, tym rokowanie jest gorsze.
Badania uzupełniające
Wykonuje się również badania uzupełniające, takie jak:
– tomografia komputerowa,
– NMR,
– PET,
– limfadenectmię zaotrzewnową.
Bardzo ważne znaczenie dla rozpoznania raka prostaty ma określenie stężenia PSA w surowicy. Jednak marker ten nie jest swoisty dla raka prostaty, ponieważ jego stężenie wzrasta również w następstwie rozrostu łagodnego, a także zapalenia stercza. Podwyższonego poziomu markera nowotworowego PSA w surowicy osoby, u której jest podejrzenie raka, nie można traktować jako jednoznaczny objaw raka prostaty.
PSA to glikoproteina, która jest produkowania prawie wyłącznie przez komórki nabłonkowe prostaty i dlatego jest uznawany za swoisty znacznik dla gruczołu krokowego, ale nie dla raka tego narządu. Do wzrostu PSA w surowicy krwi może również dojść w przypadku:
– zapalenia stercza,
– łagodnego rozrostu stercza,
– urazu mechanicznego, który może być związany z wykonaniem ultrasonografii przezodbytniczej albo zabiegu przezcewkowego.
Jednak w przypadku bardzo zwiększonego stężenia PSA jest to warunek, który mocno przemawia za istnieniem choroby nowotworowej.
Wskazania do biopsji
Warto zwrócić uwagę na to, jakie są wskazania do biopsji, a są to:
– nieprawidłowości, które zostały wykryte w sterczu na podstawie badanie palcem przez odbytnicę. Natomiast czułość badania per rectum w wykrywaniu tego nowotworu jest ograniczona, ponieważ potwierdzenie istnienia raka na podstawie biopsji uzyskuje się tylko u niespełna 50% mężczyzn, u których wynik badania był nieprawidłowy. Dlatego też powinno być podstawowym elementem badania urologicznego mężczyzn, szczególnie po 50. roku życia. I to niezależnie od powodu zgłoszenia się do urologa albo lekarza rodzinnego.
– podwyższone stężenie PSA.
– zmiany w gruczole krokowym, które zostały ujawnione przez ultrasonografię przezodbytnicową.
Biopsja pozwala wykryć raka, ale także określić jego złośliwość i rozległość. Jeśli dojdzie do rozpoznania nowotworu to określa się jego stopień zaawansowania, czyli sprawdza się, czy jest on ograniczony do prostaty, czy tez nacieka tkanki sąsiadujące ze sterczem, a także czy występują przeżuty w węzłach chłonnych i/lub narządach odległych.
Takim najbardziej miarodajnym badaniem jest biopsja gruboigłowa, którą wykonuje się pod kontrolą USG za pomocą specjalnej głowicy, która wprowadzana jest do odbytu. Potem ze zmienionych miejsc pobiera się materiał do analizy, czyli do badania histopatologicznego. Dzięki temu można potwierdzić albo wykluczyć obecność komórek rakowych, a także określa się ich rodzaj i stopień złośliwości.
Można wykonać również biopsję cienkoigłową, która jest wskazana po badaniu per rectum, gdy lekarz jest pewny, że rozwinął się rak i chce potwierdzić postawioną przez siebie diagnozę. Takie badanie jest mało inwazyjne.
Bardzo ważne jest wczesne rozpoznanie nowotworu. W związku z tym mężczyźni, którzy są powyżej 50. roku życia, ale też ci, którzy nie odczuwają żadnych dolegliwości ze strony układu moczowego powinni co roku badać się u urologa, a także oznaczać stężenie PSA w surowicy.
TRUS
Ultrasonografia przezodbytnicza, czyli TRUS pozwala zobaczyć granicę i strukturę wewnętrzną gruczołu krokowego. Nieprawidłowy wynik tego badania zostaje stwierdzony u około 20% chorych na raka prostaty. To bardzo powszechne narzędzie, które służy do bezpośredniego obrazowania stercza. Podczas tego badania oceniana jest wielkość i struktura stercza, torebka gruczołu krokowego, pęcherzyki nasienne, okołosterczowa tkanka tłuszczowa, pęcherz moczowy, ściana odbytnicy, regionalne węzły chłonne.
Zaleca się również przeprowadzenie badań, które oceniają miejscowe zaawansowanie kliniczne nowotworu stercza, ale z wyjątkiem nowotworów o małym ryzyku rozsiewu, ale także pozwalają stwierdzić obecność przerzutów, np. badanie jakim jest tomografia komputerowa jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, scyntygrafia kośćca. Najlepszą metodą, która pozwala określić występowanie przerzutów jest scyntygrafia układu kostnego.
Takie szczegółowe i dokładne rozpoznanie raka jest możliwe na podstawie badania histopatologicznego materiału, który został pobrany podczas biopsji przezodbytniczej, która została wykonana pod kontrolą badania ultrasonograficznego TRUS. Takie wskazania do wykonania biopsji to: podwyższenie stężenia markera PSA w surowicy krwi, nieprawidłowości w badaniu gruczołu krokowego palcem przez odbytnicę, a także nieprawidłowości, które zostały wykryte w badaniu obrazowym TRUS.
Aby wybrać dla chorego odpowiednią terapię oraz zalecenia, w przypadku raka prostaty trzeba zobaczyć interpretację wyników wymienionych wcześniej badań diagnostycznych, którymi są ocena histologiczna guza, stopień zaawansowania raka prostaty, charakterystyka patomorfologiczna nowotworu, ocena stopnia stężenia markera PSA w surowicy, a także występowanie oraz nasilenie u chorego objawów raka prostaty oraz stan zdrowia i wiek chorego.
Badanie per rectum
Badanie per rectum, czyli badanie prostaty palcem przez odbytnicę nie jest przyjemne dla pacjenta, ale pozwala ocenić stan prostaty. Za jego pomocą można sprawdzić, czy na płatach nie ma żadnych zmian, czyli grudek albo stwardnień. Jeżeli prostata jest zdrowa to jest ona gładka i elastyczna, dlatego wszystkie nieprawidłowości jest łatwo wyczuć.