Rak macicy, inaczej rak trzonu macicy, rak endometrium to czwarty pod względem zachorowań nowotwór złośliwy u kobiet. Rak ten występuje głównie po menopauzie, a 25% przypadków jest u kobiet przed menopauzą. Taki najważniejszy wpływ na rozwój tego nowotworu ma długotrwałe pobudzenie endometrium przez estrogeny, a szczególnie przy jednoczesnym niedoborze progesteronów. Rozwija się w śluzówce wyściełającej wnętrze trzonu macicy, które zbudowane jest z mięśniówki gładkiej. Macica składa się ona z trzonu oraz z szyjki macicy.
Są dwa typy raka macicy, które różnią się przyczynami molekularnymi, agresywnością oraz wiekiem, w którym występują:
– typ I – pojawia się częściej. Występuje w wieku okołomenopauzalnym. Rozwija się na podłożu rozrostu endometrium, w związku ze stymulacją estrogenami. Histologicznie to gruczołowy rak endometrium i rokuje on dobrze.
– typ II – pojawia się rzadziej. Dotyczy kobiet, które mają ponad 60 i 70 lat. Nie ma on związku ze stymulacją hormonalną, a histologicznie jest gruczołowym rakiem surowiczym i rokuje gorzej.
Na raka macicy zapada około 290 000 kobiet rocznie na świecie, a umiera 74 000. W 2010 roku w Polsce na tegoraka zachorowało około 5125 kobiet, a zmarło 2042. Liczba zachorowań zwiększa się.
Spis treści
Klasyfikacja raka macicy
Klasyfikacja FIGO raka macicy:
– stadium I – nowotwór jest ściśle ograniczony do trzonu macicy;
– stadium Ia – brak nacieku lub głębokość obejmuje < 50% mięśniówki;
– stadium Ib – naciek obejmuje ≥50% mięśniówki;
– stadium II – nowotwór nacieka podścielisko szyjki macicy, ale nie wychodzi poza macicę;
– stadium III – lokalne i regionalne naciekanie;
– stadium IIIa – rak nacieka surowicówkę macicy i/lub przydatki;
– stadium IIIb – przerzuty do pochwy i/lub przymacicz;
– stadium IIIc – przerzuty do węzłów chłonnych miedniczych i/lub węzłów okołoaortalnych;
– stadium IIIc1 – zajęte są węzły miednicze;
– stadium IIIc2 – zajęte są węzły okołoaortalne z zajętymi lub nie węzłami miednicy;
– stadium IV – naciek pęcherza moczowego i/lub śluzówki odbytnicy i/lub odległe przerzuty;
– stadium IVa – naciekanie nowotworowe błony śluzowej pęcherza moczowego i/lub odbytnicy;
– stadium IV b – przerzuty odległe, które obejmują przerzut do węzłów chłonnych pachwinowych oraz węzłów chłonnych w jamie brzusznej.
Czynniki ryzyka raka macicy
Mechanizm rozwoju raka macicy nie został do końca poznany. Wpływ na rozwój tego nowotworu ma długotrwała stymulacja endometrium przez estrogeny, a szczególnie przy jednoczesnym niedoborze progestagenów.
Czynniki ryzyka raka macicy to:
– otyłość w wieku 50 – 59 lat,
– hiperestrogenizm endogenny,
– hiperestrogenizm egzogenny,
– cukrzyca,
– nadciśnienie tętnicze,
– nierództwo,
– późna menopauza,
– występowanie cykli bezowulacyjnych,
– zespół policystycznych jajników,
– choroby prowadzące do upośledzenia wydolności wątroby,
– przebyte napromieniowanie na okolicę miednicy mniejszej,
– uwarunkowania genetyczne (zespół Lyncha, zespół Bowden),
– długotrwałe leczenie tamoksifenem.
Diagnoza raka macicy
W celu diagnozy raka macicy przeprowadza się następujące badania:
– łyżeczkowanie, czyli abrazja jamy macicy;
– histeroskopia;
– badanie ginekologiczne;
– badanie rentgenowskie płuc;
– tomografia komputerowa jamy brzusznej i miednicy
– podstawowe badania krwi.
Objawy raka macicy
Objawy tego raka są wyraźne. Symptomy, które wskazują na nowotwór to:
– nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych pomiędzy miesiączkami, a także krwawienia po menopauzie;
– upławy;
– pojawianie się bólu podczas stosunku;
– bóle w dole brzucha;
– osłabienie i spadek wagi;
– uczucie pełności w macicy.
Jak zapobiegać rakowi macicy?
W przypadku raka macicy bardzo ważne są regularne badania profilaktyczne. Kobiety, które przeszły menopauzę powinny odwiedzać lekarza przynajmniej raz na rok. Warto strzec się przed nadwagą, ponieważ nadmiar tkanki tłuszczowej oznacza również nadmiar estrogenów, które stymulują endometrium. Wczesnego raka albo rozrost endometrium pozwala rozpoznać badanie USG przepochwowe.
Na zwiększenie rozwoju raka macicy wpływa:
– cukrzyca,
– niepłodność,
– zaburzenia owulacji,
– leczenie niepłodność,
– długotrwałe stosowanie estrogenów bez dodatku gestagenu,
– stosowanie tamoksifenu po leczeniu raka piersi,
– brak dzieci,
– występowanie zespołów wrodzonej predyspozycji – zespół Lyncha, zespół Cowdena.
Natomiast przed rakiem macicy chroni:
– duża aktywność ruchowa,
– odpowiednia dieta,
– doustna tabletka antykoncepcyjna,
– wkładka wewnątrzmaciczna.
Leczenie raka macicy
O tym, jaka metoda leczenia raka macicy zostanie wybrana decyduje stopień zaawansowania nowotworu, a także jego typ. W leczeniu stosowane są następujące metody:
– metody chirurgiczne,
– radioterapia,
– brachyterpaia,
– leczenie skojarzone, czyli chemioterapia i hormonoterapia.
Kobiety, które mają I i II stopień (naciekanie ograniczone do myometrium i szyjki macicy) zaawansowania choroby leczy się poprzez wycięcie macicy razem z przydatkami oraz z usunięciem okolicznych węzłów chłonnych. Jeżeli są niekorzystne czynniki rokownicze, to stosuje się również radioterapię.
W przypadku kobiet, które mają II stopień choroby stosuje się leczenie skojarzone, czyli radykalną histerektomię z przydatkami oraz węzłami chłonnymi biodrowymi i zasłonowymi, a także adjuwantową radioterapię (teleterapia, brachyterapia).
W III i IV stopniu kobiety leczone są różnymi metodami, które zależą od cech zaawansowania, najczęściej stosuje się leczenie skojarzone. Jeżeli jest to stopień IIIB i IV oraz są przerzuty raka, to stosuje się hormonoterapię (progestageny).
Rokowania raka macicy
Rokowania raka macicy (odsetek przeżyć pięcioletnich):
– stopień I – 73 – 95%,
– stopień II – 50 – 65%,
– stopień III – 20 – 40%,
– stopień IV – 9%.